Ποιος θα εξυπηρετήσει το μελλοντικό χρέος στην Ευρώπη;
Του Γιώργου Καισάριου
Αν δεν αλλάξει κάτι στο ενδιάμεσο, το χρέος της Γαλλίας θα σκαρφαλώσει στο 120-130% του ΑΕΠ την επόμενη πενταετία και το χρέος της Ιταλίας λίαν επιεικώς στο 150% του ΑΕΠ.
Προς το παρόν όμως οι αγορές δεν δείχνουν να ανησυχούν, διότι παρόλο που το χρέος των δυο αυτών χωρών αυξάνεται επικίνδυνα κάθε χρόνο, το κόστος εξυπηρέτησης αυτού στοιχίζει λιγότερο.
Το ερώτημα είναι, αν μπορεί αυτή η ισορροπία (δηλαδή το χαμηλό έως μηδενικό κόστος εξυπηρέτησης του χρέους) να διαρκέσει για πάντα. Διότι θα χρειαστεί να διαρκέσει για πάντα προκειμένου αυτές οι οικονομίες και πολλές άλλες στην Ευρώπη, να μην βρεθούν στην κατάσταση της Ελλάδος το 2010.
Η απάντηση είναι ότι δεν έχω ιδέα. Όλα αυτά που ζούμε σήμερα είναι μια νέα πραγματικότητα. Και αυτή η πραγματικότητα έχει μεγάλη σχέση με το γεγονός ότι ο πληθυσμός της Δύσης, καθώς και πολλών άλλων χωρών προβλέπεται να μειωθεί ραγδαία (αν δεν αλλάξει κάτι στο ενδιάμεσο) τα επόμενα χρόνια.
Διότι έτσι όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση πλέον, η αγορά ομολόγων (δηλαδή το κρατικό χρέος) χρησιμεύει μόνο για διαφύλαξη χρημάτων και όχι για επένδυση ή για μακροπρόθεσμα κεφαλαιακά κέρδη.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το ερώτημα είναι τι μπορεί να κάνει κανείς αν θέλει εισόδημα από μια σταθερή επένδυση με κάποιο βαθμό ασφάλειας; Η απάντηση πλέον είναι σχεδόν τίποτα.
Παράλληλα δε, τι προοπτικές ανάπτυξης υπάρχουν στον δυτικό κόσμο, όταν γνωρίζουμε προκαταβολικά ότι για τα επόμενα 30 χρόνια ο πληθυσμός στη Δύση θα είναι από σταθερός έως μειούμενος;
Σαφώς η αύξηση της παραγωγικότητας παίζει ρόλο και θα συνεχίσουμε να βλέπουμε βελτιώσεις στην παραγωγικότητα που θα μεταφραστεί σε κάποιο βαθμό και σε ανάπτυξη, αλλά το γεγονός ότι ο πληθυσμός στην Γερμανία για παράδειγμα, προβλέπεται να μειωθεί κατά 20 εκατ. έως το 2050, είναι πολύ σοβαρό head wind.
Και αυτό που με προβληματίζει, είναι τι θα γίνει λοιπόν με όλο αυτό το χρέος, που ενώ θεωρητικά θα αυξάνεται στη διάρκεια του χρόνου, αυτοί που θα κληθούν να το συντηρούν και να το αποπληρώσουν, θα είναι λιγότεροι σε αριθμό από τους σημερινούς πολίτες πολλών χωρών που το δημιούργησαν;
Όχι, δεν σας λέω ότι η τωρινή γενιά τα ρίχνει στην επόμενη γενιά (αν και θα μπορούσα να αναπτύξω αυτό το επιχείρημα), σας λέω πολύ απλά ότι στο μέλλον αυτοί που θα κληθούν να εξυπηρετήσουν το σημερινό χρέος μιας χώρας του δυτικού κόσμου θα είναι αρκετά λιγότεροι σε αριθμό.
Με λίγα λόγια, όχι μόνο ο δυτικός κόσμος έχει το head wind του δημογραφικού, αλλά έχει και το head wind μιας αποπληθωριστικής λαίλαπας σε κάποια φάση στο μέλλον, που κανείς σήμερα δεν έχει ιδέα πως θα ξεδιπλωθεί και τι είδος οικονομική καταστροφή ενδεχομένως να προκαλέσει.