Έμμεσες τεχνικές ελέγχου

Του Γιώργου Δαλιάνη με τη συνεργασία της Νάνσυ Καλλιανιώτη και της Νίκης Χατζοπούλου

Με τον πρόσφατο ν. 5073/2023 διευρύνθηκε το πλαίσιο εντός του οποίου μπορούν οι φορολογικές αρχές (ΕΛΚΕ, ΔΟΥ, ΚΕΦΟΜΕΠ, ΚΕΜΕΕΠ) να εφαρμόζουν τις έμμεσες τεχνικές ελέγχου. Πρακτικά, πλέον οι έμμεσες τεχνικές μπορούν να εφαρμοστούν σχεδόν σε όλες τις υποθέσεις ελέγχου τείνουν δε να αντικαταστήσουν τον παραδοσιακό τρόπο, ο οποίος γίνεται απλά ένα δευτερεύον εργαλείο κατά την εφαρμογή των έμμεσων τεχνικών. Με τον τρόπο αυτόν, η Φορολογική Διοίκηση προσδοκά στον αποτελεσματικότερο εντοπισμό φοροαποφυγής ή φοροδιαφυγής και τη συνακόλουθη αύξηση των δημοσίων εσόδων.

Πιο συγκεκριμένα, η προηγούμενη μορφή του άρθρου 28 ΚΦΕ, το οποίο περιγράφει τις περιπτώσεις εφαρμογής των έμμεσων τεχνικών ελέγχου είχε ως εξής:

“Το εισόδημα των φυσικών και νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων που ασκούν ή προκύπτει ότι ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα μπορεί να προσδιορίζεται με βάση κάθε διαθέσιμο στοιχείο ή με έμμεσες μεθόδους ελέγχου κατά τις ειδικότερες προβλέψεις του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) όταν τα λογιστικά αρχεία δεν τηρούνται ή οι οικονομικές καταστάσεις δεν συντάσσονται σύμφωνα με τον νόμο για τα λογιστικά πρότυπα, ή
β) όταν τα φορολογικά στοιχεία ή τα λοιπά προβλεπόμενα σχετικά δικαιολογητικά δεν συντάσσονται σύμφωνα με τον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας, ή
γ) όταν τα λογιστικά αρχεία ή φορολογικά στοιχεία δεν προσκομίζονται στη Φορολογική Διοίκηση μετά από σχετική πρόσκληση”.

Μετά την νομοθετική τροποποίηση στις ανωτέρω περιπτώσεις προστίθενται ακόμη άλλες τρεις και επιπλέον ρητά αποτυπώνεται ότι οι έμμεσες τεχνικές πλέον μπορούν να εφαρμοστούν σε οποιαδήποτε υπόθεση φορολογικού ελέγχου.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του άρθρου 14 του ν. 5073/2023 ορίζεται ότι:

“Διευρύνονται οι περιπτώσεις αυτόματης καταφυγής σε έμμεσες τεχνικές ελέγχου και διευκρινίζεται ότι η σχετική αναφορά του άρθρου 28 του Κ.Φ.Δ. είναι ενδεικτική. Αντιμετωπίζεται η ανάγκη για την ευρύτερη χρήση από τον ελεγκτικό μηχανισμό των έμμεσων τεχνικών ελέγχου, μέσω της διεύρυνσης των προϋποθέσεων εφαρμογής τους, οι οποίες αποτελούν διεθνώς σημαντικά ελεγκτικά εργαλεία για τον εντοπισμό τυχόν αποκρυπτέας φορολογητέας  ύλης  και συνακόλουθα για τον προσδιορισμό της σχετικής φορολογικής υποχρέωσης”.

Το νέο άρθρο 28 ΚΦΕ διαμορφώνεται ως εξής:

“1. Το εισόδημα των φυσικών και νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων που ασκούν ή προκύπτει ότι ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα μπορεί να προσδιορίζεται με βάση κάθε διαθέσιμο στοιχείο ή με έμμεσες μεθόδους ελέγχου κατά τις ειδικότερες προβλέψεις του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (Κ.Φ.Δ., ν. 4987/2022, Α’ 206) ιδίως στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) όταν τα λογιστικά αρχεία δεν τηρούνται ή οι οικονομικές καταστάσεις δεν συντάσσονται σύμφωνα με τον νόμο για τα λογιστικά πρότυπα, ή
β) όταν τα φορολογικά στοιχεία ή τα λοιπά προβλεπόμενα σχετικά δικαιολογητικά δεν συντάσσονται σύμφωνα με τον Κ.Φ.Δ., ή
γ) όταν τα λογιστικά αρχεία ή φορολογικά στοιχεία δεν προσκομίζονται στη Φορολογική Διοίκηση εντός της προθεσμίας της παρ. 2 του άρθρου 14 του Κ.Φ.Δ. μετά από δύο σχετικές προσκλήσεις, ή
δ) όταν υπάρχει σημαντική αναντιστοιχία μεταξύ των δηλούμενων οικονομικών μεγεθών, ιδίως των αγορών, των πωλήσεων και των αποθεμάτων, ή
ε) όταν δεν επαληθεύεται ο συντελεστής μικτού κέρδους που προκύπτει από τα δηλούμενα αποτελέσματα με αυτόν που προκύπτει βάσει των παραστατικών αγορών και πωλήσεων ή υπάρχει αδικαιολόγητη μεταβολή αυτού μεταξύ διαδοχικών ετών, ή
στ) όταν δηλώνεται ζημία σε τρία (3) τουλάχιστον συνεχόμενα φορολογικά έτη και δεν προκύπτει ο τρόπος χρηματοδότησης της επιχείρησης, με τον οποίο καλύπτονται οι υποχρεώσεις της.”

Έχουμε τονίσει πολλές φορές με παλαιότερη αρθρογραφία μας τον κίνδυνο που ελλοχεύει από την εκτεταμένη εφαρμογή των έμμεσων τεχνικών, αλλά για ακόμη μία φορά ο νομοθέτης παίρνει ρητά θέση υπέρ των έμμεσων μεθόδων προσδιορισμού εισοδήματος, χωρίς ταυτόχρονα να δρα προληπτικά υπέρ των φορολογουμένων, π.χ. με την κατάργηση της τεκμαρτής φορολόγησης ή την θέσπιση ενός προκαθορισμένου συντελεστή κέρδους.

Ως αποτέλεσμα της πρακτικής αυτής είναι ότι τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα που υφίστανται φορολογικό έλεγχο επιβαρύνονται με φόρους και πρόσθετες επιβαρύνσεις πολλαπλάσια πολλές φορές των ποσών που φοροαπέφυγαν, γεγονός που έχει καταστροφικές συνέπειες για την οικονομική επιβίωση των μεμονωμένων αυτών προσώπων.

Τέλος, θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε ότι σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας το φορολογητέο εισόδημα προσδιορίζεται εξωλογιστικώς στις περιπτώσεις που δεν είναι εφικτός ο λογιστικός προσδιορισμός του με βάση τα τηρούμενα από την επιχείρηση βιβλία και στοιχεία (ΣτΕ 1165/2009).

* O Γιώργος Δαλιάνης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Artion Α.Ε. & ιδρυτής του Ομίλου Artion, Οικονομολόγος Φοροτεχνικός.
Η Νάνσυ Καλλιανιώτη είναι Senior Partner της Artion A.E.
H Νίκη Χατζοπούλου είναι Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω LL.Μ. & Διαμεσολαβήτρια, συνεργάτης της Artion Α.Ε.

πηγη:www.capital.gr