Πτώση πετρελαίου: Ιστορία δίχως τέλος
Νέες “σελίδες” γράφονται στην πολύμηνη ιστορία της πτώσης του πετρελαίου που μοιάζει να μην έχει τέλος. Η τιμή του εμπορεύματος υποχωρεί σταθερά εδώ και τρεις μήνες με τεράστιες επιπτώσεις για δεκάδες χώρες, από τις ΗΠΑ έως τη Ρωσία και το Ιράν.
Την Παρασκευή δε, η τιμή του πετρελαίου βρέθηκε σε πραγματική ελεύθερη πτώση. Και ο λόγος; Ο OPEC –το καρτέλ πετρελαιοπαραγωγών χωρών που περιλαμβάνει τη Σαουδική Αραβία, το Ιράν, το Ιράκ και τη Βενεζουέλα- είχε μια σημαίνουσα συνάντηση στη Βιέννη στις 27 Νοεμβρίου. Η επικρατούσα άποψη στα «πηγαδάκια» που σχηματίστηκαν πριν τη συνάντηση ήταν ότι οι χώρες του OPEC θα αποφάσιζαν μείωση της παραγωγής τους με στόχο να δώσουν ώθηση τις τιμές του πετρελαίου. Αλλά στο τέλος, τα μέλη του καρτέλ δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν στο πώς θα αντιδράσουν και δεν έκαναν τίποτα. Οι τιμές του πετρελαίου «βούτηξαν» αμέσως, με το brent να διαπραγματεύεται τώρα κοντά στα 70 δολάρια το βαρέλι και το WTI να χάνει το επίπεδο των 67 δολαρίων.
Αυτό σηματοδοτεί μια μεγάλη στροφή στην παγκόσμια πολιτική πετρελαίου. Ο OPEC έχει τώρα εμπλακεί σε έναν πόλεμο τιμών με τους πετρελαιοπαραγωγούς των ΗΠΑ. Το καρτέλ θα αφήσεις τις τιμές να συνεχίσουν να υποχωρούν με την ελπίδα ότι πολλά από τα πιο καινούρια projects γεώτρησης στις ΗΠΑ θα αποδειχθούν ζημιογόνα και θα κλείσουν. Ο OPEC «ορθώνει» επικίνδυνα το ανάστημά του, καθώς πολλά από τα κράτη-μέλη του χρειάζονται υψηλότερα επίπεδα τιμών για να ισοσκελίσουν τους προϋπολογισμούς τους. Το Ιράν, για παράδειγμα, δείχνει να ζορίζεται πολύ. Παράλληλα, ίσως τα παραπάνω να αποτελούν ένδειξη πως η επιρροή του OPEC στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου αρχίζει να φθίνει.
Ο ρόλος της Σαουδικής Αραβίας
Με τις παγκόσμιες τιμές πετρελαίου να υποχωρούν με ρυθμό που είχε να καταγραφεί από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η Σαουδική Αραβία αποκτά ρόλο βασικού «παίκτη», με ορισμένους να την κατηγορούν πως δημιουργεί σκόπιμα πιέσεις στην αγορά για να αποδυναμώσει ανταγωνιστές της, όπως το Ιράν και άλλους να την βλέπουν ως τη μόνη ελπίδα να δώσει τέλος στην κατρακύλα της τιμής. Υπάρχουν ωστόσο και κάποιοι που θεωρούν ότι ο «κολοσσός» του πετρελαίου μετά βίας μπορεί να χειριστεί την υποβαθμισμένη θέση του σε μια βιομηχανία στην οποία κάποτε κυριαρχούσε.
Από την πλευρά τους οι Σαουδάραβες έχουν αφήσει να εννοηθεί πως προτιμούν να δεχθούν χαμηλότερα κέρδη παρά να μειώσουν την παραγωγή τους σε μια προσπάθεια να δώσουν ώθηση στις τιμές, όπως είχαν κάνει –και το μετάνιωσαν- στις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Πώς φτάσαμε ως εδώ
Για να κατανοήσουμε την ιστορία, θα χρειαστεί να γυρίσουμε πίσω στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Οι τιμές του πετρελαίου σημείωναν ραγδαία άνοδο, καθώς η παγκόσμια ζήτηση αυξανόταν -ιδιαίτερα στην Κίνα- και δεν υπήρχε αρκετή παραγωγή να την ικανοποιήσει. Αυτό οδήγησε σε μεγάλες αυξήσεις των τιμών, με το πετρέλαιο να κυμαίνεται κοντά στα 100 δολάρια το βαρέλι μεταξύ 2011 και 2014.
Ωστόσο, καθώς οι τιμές πετρελαίου αυξάνονταν, πολλές εταιρείες ενέργειας θεώρησαν ξαφνικά επικερδή την άντληση πετρελαίου από μέρη όπου ή πρόσβαση ήταν δύσκολη. Στις ΗΠΑ, οι εταιρείες ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν τις πρακτικές της υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking) και της οριζόντιας γεώτρησης για να αντλούν πετρέλαιο από σχιστολιθικά κοιτάσματα. Αυτό ώθησε σημαντικά την παραγωγή, καθώς οι ΗΠΑ πρόσθεσαν περίπου 4 εκατομμύρια νέα βαρέλια αργού πετρελαίου ημερησίως στην παγκόσμια αγορά σε σχέση με το 2008. Αν αναλογιστεί κανείς ότι η παγκόσμια παραγωγή είναι περίπου 75 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, η προσθήκη κρίνεται σημαντική.
Μέχρι πρόσφατα ωστόσο, η έκρηξη της παραγωγής στις ΗΠΑ -σε συνδυασμό με τις αυξήσεις της παραγωγής σε Καναδά και Ρωσία- είχε μικρό αντίκτυπο στις παγκόσμιες τιμές. Και αυτό γιατί την ίδια στιγμή, ξεσπούσαν γεωπολιτικές συγκρούσεις σε μεγάλες πετρελαιοπαραγωγούς χώρες.
Η κατάσταση άρχισε να αλλάζει το Σεπτέμβριο του 2014. Η παραγωγή άρχισε να αποκαθίσταται σε πολλές περιοχές. Η Λιβύη ξεκίνησε να παράγει ξανά σημαντική ποσότητα αργού. Πιο σημαντικό όμως ήταν πως η ζήτηση πετρελαίου σε Ασία και Ευρώπη άρχισε να εξασθενίζει –ιδιαίτερα σε μέρη όπως η Κίνα, η Ιαπωνία και η Γερμανία.
Ο συνδυασμός της ασθενέστερης ζήτησης και της αύξησης της προσφοράς οδήγησε τις τιμές σε πτώση από το υψηλό του Ιουνίου των 115 δολαρίων το βαρέλι στα περίπου 80 δολάρια έως τα μέσα Νοεμβρίου. Το πετρέλαιο εξακολουθεί να είναι πολύ πιο ακριβό από ό,τι μια δεκαετία πριν (όταν διαμορφωνόταν περίπου στα 40 δολάρια το βαρέλι). Αλλά η πτώση συνεχίζεται.
Επιμέλεια: Αναστασία Κυριανίδη Νικολαΐδη